In het Belgisch recht is het begrip ‘fout’ een belangrijk element binnen aansprakelijkheidskwesties. Er zijn echter heel wat verschillende soorten fouten, en dat maakt het onderscheid soms ingewikkeld. Toch is het foutbegrip cruciaal voor het goed kunnen begrijpen van je juridische verantwoordelijkheden en risico’s. In dit artikel geef ik je dan ook graag een overzicht van de verschillende soorten fouten en hun belangrijkste aspecten!
Het begrip “fout”
Het begrip ‘fout’ omvat elke handeling of verzuim die maatschappelijk als onaanvaardbaar wordt beschouwd en die tot schade kan leiden. Deze gedragingen kunnen dus zowel actief (door iets te doen) als passief (door iets na te laten) zijn.
Een fout wordt beoordeeld tegen de achtergrond van wat een voorzichtig en redelijk persoon in vergelijkbare omstandigheden zou doen. Dit wil dus ook zeggen dat situaties steeds in concreto worden bekeken en dat er rekening gehouden dient te worden met een aantal subjectieve omstandigheden. Een typisch voorbeeld is dat er in sommige situaties rekening moet worden gehouden met beroepskennis van de persoon die de fout maakte. Die beroepskennis kan dan ook zwaarder doorwegen bij de beoordeling van de fout.
Belangrijk is dat voor het vaststellen van een fout geen opzet nodig is. Elk gedrag dat afwijkt van de norm van een redelijk en voorzichtig persoon, kan in principe als fout worden aangemerkt en leiden tot aansprakelijkheid, dus ook de lichtste fout.
Contractuele vs. buitencontractuele fout
- Contractuele fout: Dit type fout vindt plaats binnen de context van een contract en treedt op wanneer een partij haar contractuele verplichtingen niet nakomt. Deze nalatigheid kan variëren van lichte tot ernstige schendingen van de contractvoorwaarden. Bij contractuele fouten draait het om de schending van specifieke overeenkomsten tussen partijen.
- Buitencontractuele fout: Dit is een fout die optreedt buiten de context van een contract. Deze fouten ontstaan uit handelingen of nalatigheden die schade veroorzaken zonder dat er sprake is van een voorafgaande contractuele relatie. Deze categorie omvat overtredingen van de algemene zorgvuldigheidsnormen die in de maatschappij worden verwacht. Daarnaast kun je, naast voor je eigen fout, in dit kader ook aansprakelijk worden gesteld voor de schade die werd veroorzaakt door een fout van mensen die onder jouw gezag staan of zelfs voor schade veroorzaakt door je dieren. Bijvoorbeeld: Je bent met je hond aan het wandelen en hij bijt ineens een voorbijganger. Dan kan de voorbijganger jou aansprakelijk stellen voor zijn medische kosten!
Onopzettelijke fout
- Lichte fout: Dit betreft een vergissing of fout die een redelijk en voorzichtig persoon onder vergelijkbare omstandigheden eventueel ook zou kunnen maken. Een lichte fout is vaak te wijten aan nalatigheid of onachtzaamheid. De aansprakelijkheid voor lichte fouten kan in veel gevallen worden beperkt of uitgesloten in overeenkomsten.
- Zware fout: Hier gaat het om een grove fout of ernstige nalatigheid of onachtzaamheid die wijst op een grove schending van de normale zorgvuldigheid (zonder dat er sprake is van opzet). Met andere woorden, een redelijk en voorzichtig persoon zou onder vergelijkbare omstandigheden dergelijke fouten nooit maken. Aansprakelijkheid voor zware fouten mag niet worden uitgesloten in algemene voorwaarden of overeenkomsten.
Opzettelijke fout
- Opzet: Bij opzet gaat het om een bewuste intentie om schade te veroorzaken of een duidelijke en gewilde onverschilligheid ten aanzien van de mogelijke schadelijke gevolgen van die fout of nalatigheid. Dit is een ernstige vorm van aansprakelijkheid. Deze mag ook niet worden uitgesloten in contracten of in je algemene voorwaarden.
Andere relevante begrippen in verband met fouten
- Causaal verband: Dit begrip verwijst naar de relatie die bestaat tussen de schade en de fout. Om aansprakelijkheid te triggeren is het noodzakelijk dat de fout, d.w.z. de specifieke handeling of nalatigheid aanleiding geeft tot de schade. Er moet dus steeds een causaal verband bestaan tussen de fout en de schade. Het is in principe aan de partij die beweert schade te hebben geleden, om het bestaan van dat causaal verband te bewijzen.
- Toerekenbare fout: Een toerekenbare fout is direct toe te schrijven aan het handelen of nalaten van de persoon of entiteit, en is de basis voor (buiten)contractuele aansprakelijkheid.
- Niet-toerekenbare fout: Dit zijn fouten die voortkomen uit omstandigheden buiten de controle van de betrokken partij.
- Gemeenschappelijke fout: Wanneer meerdere partijen een fout hebben begaan en dus bijdragen aan de schade, is er sprake van een gemeenschappelijke fout. Dit kan dan leiden tot een verdeling of vermindering van aansprakelijkheid.
- Overmacht: Overmacht verwijst naar een onvoorziene en onvermijdelijke gebeurtenis die het onmogelijk maakt voor een partij om haar contractuele verplichtingen na te komen, bijvoorbeeld oorlog of natuurrampen.
Belang van het foutbegrip voor ondernemers
Het correct identificeren en begrijpen van deze fouten is essentieel voor iedere ondernemer om juridische risico’s te beheren en sterke, beschermende aansprakelijkheidsclausules op te kunnen nemen in algemene voorwaarden en overeenkomsten. Kennis van deze nuances stelt je in staat om beter geïnformeerde beslissingen te nemen en je bedrijf effectief te beschermen tegen heel wat juridische uitdagingen.
Conclusie
Een grondige kennis van de verschillende soorten fouten en hun gevolgen is van onschatbare waarde voor ondernemers. Door de nuances van contractuele en buitencontractuele fouten, lichte en zware fouten, en opzet te begrijpen, kunnen ondernemers effectief hun juridische risico’s beheersen. Deze inzichten kunnen je helpen bij het opstellen van juridisch robuuste documenten en zorgen voor een betere voorbereiding op heel wat lastige situaties.
Heb je nog vragen over het Belgische foutbegrip of heb je nood aan een goede partner voor het opstellen van je algemene voorwaarden? Contacteer ons en wij staan je graag bij!
